Bewogen engagement
De theoloog prof. mag. dr. E.C.F.A Schillebeeckx (1914), adviseur van de Nederlandse bisschoppen tijdens het Tweede Vaticaans Concilie in Rome (1962-1965) en tijdens het Pastoraal Concilie in Noordwijkerhout (1966-1970), speelt een belangrijke rol in de vernieuwing van kerk en theologie. Met zijn wetenschappelijke studies en toegepast wetenschappelijke, meer pastorale boeken, preken en voordrachten weet hij een omvangrijk lezerspubliek te inspireren, niet alleen in maar ook buiten de christelijke kerken. Zijn groot wetenschappelijk gezag op grond van zijn erudiete kennis van de christelijke traditie gaat gepaard met een bewogen engagement ten opzichte van personen en bewegingen in kerk en samenleving, die de ontrechte en lijdende mens centraal stellen. Het focus van zijn theologie is de mens als beeld en gelijkenis van God.

Nieuwe vragen
De in Antwerpen geboren Edward Schillebeeckx stelde van meet af aan nieuwe problemen aan de orde. Want al vroeg bleek zijn grote belangstelling voor de vragen van zoekende mensen, gelovigen die het keurslijf van de neo-scholastieke traditie te nauw werd en zelf gingen nadenken over God, Jezus van Nazaret en de zin van het leven.
In Schillebeeckx herkenden zij een theoloog die besefte, dat veel vertrouwde antwoorden ontoereikend waren geworden voor bewust gelovigen die, geconfronteerd met oorlog en geweld, met nieuwe verworvenheden van de wetenschappen en de zogenaamde wonderen der techniek, zich ernstig afvragen: ‘Is God nodig?’, ‘Wat kan ik eigenlijk geloven?’, ‘Waarom geloof ik en waartoe?’ of: ‘Wat durf ik hopen?’

Solidariteit
Vanuit die confrontatie schreef Schillebeeckx in de jaren vijftig en zestig reeds invloedrijke werken als: Sacramentele Heilseconomie, Christus Sacrament van de Godsontmoeting en Het Huwelijk. Door velen werd hij erkend als een belangrijke vernieuwer van theologie en geloofsbeleving. Om die reden nam Kardinaal Alfrink hem als raadgever mee naar het Tweede Vaticaans Concilie. Zijn bekommernis om mensen spoorde hem aan om de kritische vragen die in versneld tempo na het Tweede Vaticaans Concilie opkwamen, tot de zijne te maken.
Steeds benadrukt hij dat God ‘niet los verkrijgbaar’ is en dat de mens een eigen verantwoordelijkheid draagt voor de geschiedenis. Een verantwoordelijkheid die zich waar moet maken in solidariteit met anderen en vooral de meest noodlijdenden onder hen. Dit heeft te maken met het godsgeloof van mensen, want ‘in je eigen voetafdruk zul je het spoor van Gods liefde ontwaren’. Zo worden wij God gewaar, zij het niet direct maar altijd bemiddeld.

Vitaliteit
In de jaren zeventig en tachtig verschenen Schillebeeckx’ grootste werken: Jezus, het verhaal van een Levende, Gerechtigheid en Liefde. Genade en bevrijding, Mensen als verhaal van God, studies over het ambt, verkenningen over politiek en democratie, pastorale bundels en artikelen. Deze werken zijn tot stand gekomen door zijn verkenningen van en deelname aan vitale bewegingen in kerk en wereld. Tot die bewegingen en ontwikkelingen behoren de grotere zelfstandigheid in geloven en ethiek, democratiseringsbewegingen, het engagement van christenen in de politiek en van vrouwen in de kerk, bevrijdingstheologieën en basisgemeenten in de kerken. Daarbij is hij bekend om zijn kritische signalering en distantie van allerlei ideologisering waarmee gevestigde posities gelegitimeerd of nieuwe posities geblokkeerd worden.

Pionier
Als theoloog is Schillebeeckx actief op het breukvlak van een voorbije en een nieuwe tijd. In hem erkennen velen een pionier van nieuw geloofsverstaan waarin zending en missie een nieuw karakter krijgen met een positievere waardering dan voorheen van het eigene van de andere religies. Want, aldus Schillebeeckx, God is zo rijk aan waarheid dat God niet door één bepaalde godsdienst geheel vertolkt kan worden. Onze kennis van God is evenmin te vatten in het beste van alle religies bij elkaar. Want God is elk ogenblik nieuw en groter dan alle godsdiensten tezamen.